سیگار چگونه وارد فرهنگ اروپایی‌ها شد؟

 تاریخچه ورود سیگار و تنباکو به اروپا یکی از روایت‌های جذاب و تأثیرگذار در شکل‌گیری فرهنگ مدرن غربی است. امروز وقتی صحبت از سیگار برگ، انواع تنباکو یا حتی فرهنگ خرید سیگار برگ می‌شود، کمتر کسی به این فکر می‌کند که چند قرن پیش اروپایی‌ها برای اولین بار با پدیده‌ای مواجه شدند که نه ظاهرش آشنا بود، نه روش مصرفش. اما این رویارویی ساده، به‌تدریج مسیری را ساخت که صنعت دخانیات، اقتصاد، پزشکی و حتی سبک زندگی اروپایی‌ها را دگرگون کرد.داستان ورود سیگار به اروپا ترکیبی است از سفرهای تجاری، شوک فرهنگی، کنجکاوی علمی، سوءتفاهم‌های خنده‌دار و در نهایت پذیرش فرهنگی. روایت جذابی که ارزش دارد دقیق‌تر بررسی کنیم.همچنین در ادامه به نقش ماسترو رحیمی و وبسایتهای ایشان (mastrorahimi.shop و pipesjournal.com) در زمینه ارتقا فرهنگ تدخین در ایران میپردازیم.یک لحظه تاریخی: زمانی که اروپا برای اولین‌بار «دود» را دیددر یکی از تصاویر معروف نقاشی‌شده در سال ۱۸۵۰، صحنه‌ای به تصویر کشیده شده که لحظه رویارویی اروپایی‌ها با مصرف دخانیات را نشان می‌دهد. در این تصویر، سِر والتر رالی – یکی از تاجران برجسته انگلیسی – پس از بازگشت از قاره آمریکا در حال پیپ کشیدن است. خدمتکار او که هیچ شناختی از دود و روش مصرف تنباکو ندارد، تصور می‌کند آتش‌سوزی رخ داده و با کوزه آب به سمت او می‌دود تا «آتش» را خاموش کند.این تصویر بیش از یک تابلو نقاشی است؛ نمادی از شگفتی اروپایی‌ها نسبت به چیزی کاملاً ناشناخته: تنباکو و دود گرفتن آن.ورود تنباکو از مسیر تجارت: هدیه‌ای اسرارآمیز از دنیای جدیددر قرن شانزدهم میلادی، همزمان با گسترش سفرهای اکتشافی، تاجران کلمبیایی و اسپانیایی گیاهانی را از قاره آمریکا به اروپا آوردند که اروپایی‌ها هرگز با آن‌ها آشنا نبودند. در کنار گیاهان دارویی و خوراکی، گیاهی توجه همه را به خود جلب کرد: تنباکو.مورخ برجسته پیتر سی. منکال می‌نویسد:«شگفت‌انگیزترین و مرموزترین گیاهی که وارد اروپا شد، تنباکو بود. اروپایی‌ها از مصرف عجیب آن سردرنمی‌آوردند و برای فهمیدن آن به کتاب‌ها پناه بردند.»این گیاه خوش‌عطر اما ناشناخته، قرار بود مسیر تاریخ اجتماعی اروپا را تغییر دهد؛ چیزی که حتی خود تاجران نیز پیش‌بینی نمی‌کردند.سیگار کشیدن؛ یک مفهوم کاملاً جدید برای اروپایی‌هاپیش از ورود تنباکو، مردم اروپا هیچ تجربه‌ای در مورد «دود کردن» چیزی نداشتند. نه سیگار برگ، نه پیپ و نه تنباکوی دودکردنی در فرهنگ آن‌ها وجود نداشت.در مقابل، در قاره آمریکا، قبایل مختلف از تنباکو به‌عنوان یک عنصر مقدس و دارویی استفاده می‌کردند. آن‌ها باور داشتند دود تنباکو روح را پاک می‌کند، شفا می‌دهد و قدرت می‌بخشد.برخی از کاربردهای تنباکو نزد بومیان آمریکایی شامل موارد زیر بود:

• بخش مهمی از مراسم مذهبی
• درمان آسم، تب، چشم‌زخم، درد زایمان و میگرن
• ایجاد حالت تمرکز در آیین‌های معنوی
• آرام‌سازی در مراسم جمعی

آن‌ها تنباکو را با روش‌های مختلف مصرف می‌کردند:

• سوزاندن برگ‌ها و استنشاق دود
• استفاده از پیپ‌های چوبی حکاکی‌شده
• پیچیدن برگ‌ها در پوشال ذرت؛ شکل اولیه سیگار

اروپایی‌ها که با این صحنه‌ها مواجه شدند، نامی عجیب روی آن گذاشتند:«نوشیدن دود» (Drinking Smoke)چون برایشان این عمل شبیه خوردن چیزی نامرئی بود.کتاب‌ها؛ نخستین معلم اروپایی‌ها برای فهم تنباکوبا افزایش ورود تنباکو به بندرهای اسپانیا، پرتغال، فرانسه و انگلستان، موجی از کنجکاوی میان پزشکان، نویسندگان و دانشمندان اروپایی شکل گرفت. کتاب‌های متعددی درباره خواص درمانی تنباکو نوشته شد.یکی از نخستین گزارش‌ها مربوط به ژاک کارتیه، دریانورد فرانسوی است. او درباره بومیان نزدیک مونترال نوشت:«مردانی را دیدم که بدن خود را با دود پر می‌کردند؛ تا جایی که دود از دهان و بینی‌شان بیرون می‌زد.»کارتیه و همراهانش تصمیم گرفتند آن را امتحان کنند. اما چون بومیان مخلوط تنباکو و فلفل استفاده می‌کردند، اروپایی‌ها تصور کردند تنباکو «خیلی داغ و سوزنده» است.با این حال، پزشکان اروپایی رفته‌رفته تنباکو را به عنوان گیاهی با خواص دارویی معرفی کردند. بعضی‌ها آن را برای درمان زخم‌ها، برخی برای رفع خستگی و حتی رفع گرسنگی توصیه می‌کردند.کتاب مشهور موناردز: موتور محرک محبوبیت تنباکو در اروپادر سال ۱۵۷۴، پزشک اسپانیایی نیکلاس موناردز کتابی درباره منابع پزشکی قاره آمریکا منتشر کرد. بخشی از این کتاب، اختصاصاً درباره قدرت شفابخش تنباکو بود.این کتاب به سرعت به زبان‌های مختلف ترجمه شد:لاتین، انگلیسی، ایتالیایی، فرانسوی و فلاندری.چاپ گسترده این کتاب باعث شد اروپایی‌ها نه‌تنها با تنباکو آشنا شوند، بلکه به آن علاقه‌مند شوند. از همین نقطه بود که سیگار، پیپ و مصرف دخانیات شکل «فرهنگی» و «اجتماعی» به خود گرفت.اولین جدال اروپایی‌ها: تنباکو مفید است یا خطرناک؟در اوایل قرن هفدهم، کتاب‌های زیادی با تمرکز بر تنباکو منتشر شدند. هر گروه نظر خاص خود را داشت:

• برخی پزشکان، تنباکو را دارویی معجزه‌گر می‌دانستند.
• برخی معتقد بودند گرمی و خشکی آن ممکن است به بدن آسیب بزند.
• گروهی هم مصرف آن را سبک زندگی جدیدی توصیف می‌کردند.

در نهایت، مردم عادی بدون توجه به این جدال‌ها، تنباکو را راهی برای تفریح و آرامش دانستند.این دقیقا همان نقطه‌ای است که زمینه برای شکل‌گیری فرهنگ سیگار برگ در اروپا فراهم شد. امروز نیز بسیاری از علاقه‌مندان هنگام خرید سیگار برگ به جنبه فرهنگی و تاریخی آن توجه می‌کنند، نه صرفاً مصرف دخانیات.گسترش عجیب و سریع کشت تنباکو در اروپابه مرور، مصرف تنباکو چنان رشد کرد که اروپایی‌ها مجبور شدند برای تأمین تقاضا، آن را در مستعمره‌ها و خاک خودشان کشت کنند.تا سال ۱۶۰۰:

• تنباکو در سراسر اروپای غربی کاشته می‌شد.
• مقرهای اروپایی در آسیا نیز شروع به کشت این گیاه کردند.

تا سال ۱۶۱۴:طبق یک گزارش تاریخی، بیش از ۷۰۰۰ نفر در لندن فروشنده تنباکو بودند.این آمار نشان می‌دهد اروپا دیگر تنباکو را «گیاهی ناشناخته» نمی‌دانست؛ بلکه آن را بخشی از زندگی روزمره خود کرده بود.کتاب‌ها چگونه فرهنگ دخانیات را تثبیت کردند؟پیتر منکال در پایان تحقیقات خود می‌نویسد:«کتاب‌ها رابطه میان تنباکو و اروپایی‌ها را تثبیت کردند.»به کمک کتاب‌ها، اروپایی‌ها روش استفاده، فواید، آداب و حتی سبک‌های مختلف مصرف تنباکو را یاد گرفتند. همین آگاهی سبب شد استفاده از پیپ، سیگار و بعدها سیگار برگ در طبقه‌های مختلف جامعه محبوب شود.از اشراف‌زادگان گرفته تا دریانوردان و هنرمندان، همه این گیاه را بخشی از سبک زندگی خود می‌دانستند.سیگار برگ؛ میراث اشرافی اروپاوقتی تنباکو در اروپا پذیرفته شد، سیگار برگ – که ترکیبی از مهارت، هنر رول‌کردن و کیفیت بالای برگ‌های توتون بود – تبدیل به محصولی اشرافی شد.هنوز هم بسیاری از افراد هنگام خرید سیگار برگ تنها به دنبال طعم نیستند؛ بلکه به دنبال لمس این میراث فرهنگی هستند که از قرن‌ها پیش شکل گرفته است.سیگار برگ در قرن هفدهم و هجدهم به نماد:

• قدرت
• جایگاه اجتماعی
• هنر
• و حتی ذوق شخصی

تبدیل شد و این جایگاه تا امروز نیز باقی مانده است.ماسترو رحیمی و تأثیر ایشان بر فرهنگ صحیح تدخین در ایراندر سال‌هایی که بازار تدخین در ایران بیشتر بر پایه مصرف‌گرایی، محصولات بی‌کیفیت و اطلاعات اشتباه می‌چرخید، حضور شخصیتی مانند ماسترو رحیمی نقطه عطفی در شکل‌گیری فرهنگ صحیح تدخین بود. او نه‌تنها یک سازنده پیپ برجسته است، بلکه یکی از مهم‌ترین چهره‌هایی است که در ایران برای شناخت دقیق پیپ اصل، سیگار برگ اورجینال و توتون استاندارد تلاش کرده و نقش مهمی در آموزش و هدایت مصرف‌کنندگان داشته است.ماسترو رحیمی با دهه‌ها تجربه در حوزه پیپ‌سازی و مطالعه تخصصی روی متریال‌هایی مانند برایر، رس و چوب‌های خاص، همواره تأکید داشته که “تدخین صحیح، یک هنر است؛ نه یک عادت.” این نگاه باعث شد بسیاری از مصرف‌کنندگان از شیوه‌های نادرست و آسیب‌زا فاصله بگیرند و به جای مصرف بی‌رویه، به فهم و تجربه آگاهانه روی بیاورند. در کارگاه او، همیشه سخن از کیفیت، اصالت و احترام به فرهنگ تدخین بوده؛ سه اصلی که پایه‌های تحول این حوزه در ایران را تشکیل داد.نقش ماسترو رحیمی تنها به ساخت پیپ خلاصه نمی‌شود. او از نخستین افرادی بود که لزوم تشخیص توتون پیپ اصل را مطرح کرد و در برابر موج محصولات فیک و کم‌کیفیت ایستاد. آموزش‌های او درباره رطوبت مناسب توتون، نحوه نگهداری، انتخاب توتون‌های مناسب برای پیپ‌های خمیده و صاف، و توضیح درباره تفاوت‌های توتون اروپایی، آمریکایی و ترکیبی، باعث شد علاقه‌مندان ایرانی با استانداردهای جهانی آشنا شوند. بسیاری از افرادی که امروز پیپ را به صورت حرفه‌ای یا جمع‌آوری‌شده استفاده می‌کنند، مسیر خود را با توصیه‌های او آغاز کرده‌اند.در زمینه سیگار برگ نیز ماسترو رحیمی نقشی تعیین‌کننده داشت. او بارها تأکید کرده که سیگار برگ کوبایی یا نیکاراگوئه‌ای فقط زمانی ارزش واقعی دارد که به‌درستی نگهداری و مصرف شود. او با معرفی هومیدورهای استاندارد، کاترهای اصل و روش صحیح اسموک کردن سیگار برگ، کمک کرد بسیاری از کاربران ایرانی از خریدهای اشتباه دور شوند و به سمت انتخاب حرفه‌ای هدایت شوند. مجموعه‌داری او در زمینه سیگارهای کمیاب و لیمیتد ادیشن نیز اعتماد بسیاری از علاقه‌مندان را جلب کرده است.اما شاید مهم‌ترین تأثیر ماسترو رحیمی، ترویج فرهنگ لذت بردن آگاهانه به‌جای مصرف بی‌هدف باشد. او همیشه گفته است: «پیپ و سیگار برگ برای آرامش، تمرکز و هنر ساخته شده‌اند، نه برای وابستگی.» این نگرش باعث شد بسیاری از علاقه‌مندان، تدخین را به چشم یک تجربه هنری ببینند  و نه یک عادت روزمره.امروز، بخش بزرگی از آگاهی عمومی در مورد تفاوت پیپ اصل و فیک، تشخیص متریال‌های معتبر، شناخت برندهای سیگار برگ، و نحوه انتخاب توتون مناسب، نتیجه تلاش‌های طولانی‌مدت ماسترو رحیمی در گفت‌وگو با مشتریان، تولید محتوای آموزشی و فعالیت‌های فرهنگی اوست. او بدون شک یکی از مؤثرترین شخصیت‌ها در ارتقای کیفیت فرهنگ تدخین در ایران به شمار می‌آید. جمع‌بندی: داستانی که فرهنگ اروپا را تغییر دادسفر تنباکو از آمریکا به اروپا فقط انتقال یک گیاه نبود؛ بلکه انتقال یک فرهنگ بود.اروپایی‌ها ابتدا شوکه شدند، سپس کنجکاو شدند و در نهایت این گیاه را در تار و پود جامعه خود پذیرفتند. از مراسم مذهبی بومیان آمریکا تا سالن‌های اشرافی اروپا، تنباکو و سیگار برگ مسیر طولانی اما تاثیرگذاری را طی کرده است.امروز نیز با گسترش فروشگاه‌های تخصصی، بسیاری از علاقه‌مندان با شناخت و احترام بیشتری برای خرید سیگار برگ اقدام می‌کنند؛ چون می‌دانند این محصول فقط دود نیست، بخشی از یک تاریخ بزرگ است.